Autori tekstova:
Srđan Veljović
Slađana Petrović Varagić i Miroslav Karić
Dragica Vukadinović
Vladimir Bjeličić
Milan Rakita
Ivan Čolović
Gordan Paunović
Zlatko Paković
Zorica Jevremović
Uvod:
Ova publikacija je nastala kao zajednički poduhvat mnogobrojnih aktera koje je projekat Devedeste okupio. Koristeći seriju raznorodnih, prevashodno ličnih i subjektivnih fotografija, slika, kreirali smo nedostajući narativ o devedesetim godinama dvadesetog veka. Kako na fotografijama, tako i u kolektivnoj memoriji. Uzbudljiv niz kontekstualizacija, rekontekstualizacija, isčitavanja fotografija, što podrazumeva upisivanje nedostajućeg, pozivajući se na sopstveno znanje, iskustvo, pamćenje, sećanje. Niz dopisivanja koji može biti beskonačan, ovde je fiksiran u jedan kolektivni iskaz.
Devedeste su realizovane kao serija izložbi od februara 2017. godine. Beograd - Artget Galerija Kulturnog centra Beograda, Šabac - Galerija Kulturnog centra, Smederevo - Galerija Savremene umetnosti, Obrenovac - Galerija Sportsko Kulturnog centra, Novi Sad - Šok galerija, Kragujevac - Kontakt galerija Studenstkog kulturnog centra, Split - Galerija Praktika, Podgorica - Galerija Art. Izložbe su kao prateće aktivnosti uključivale i vođenja/razgovore sa osnovnoškolskom, srednjoškolskom i drugom publikom, što je bila prilika da se dobije uvid o raznolikosti percepcije, o načinima na koji se fotografski narativ uspostavlja u različitim kontekstualnim okvirima. Neki od rezultata te zanimljive razmene su našli mesto u tekstovima koji slede.
O projektu:
Serija fotografija Devedesete pokriva vreme od 1987. do 2000. godine, tačnije period vladavine Slobodana Miloševića. Sve to vreme sam fotografisao, prilično učestalo. Posmatrajući ih iz perspektive 2017. godine, čini mi se da te fotografije spram tadašnje stvarnosti imaju manje dokumentaran, svedočeći odnos. Njima se više dokumentuje želja i napor za uspostavljanjem prostora normalnosti i slobode. To se moglo postići samo malim aktima subverzije, simboličkim činovima koji imaju sporedni, poprečni položaj spram prećutanog, nikad ispričanog narativa devedesetih.
Okosnicu ove izložbe čine fotografije vezane za kontekst vojske, razvrstane u dve grupe: prva iz 1987/8. godine - period JNA i potonja iz 1999. godine - rat SRJ protiv NATO. Fiksirajući kontekst lako se uočava razlika koju je donelo vreme. I nepromenljivosti.
Prostor između ova dva vremena zauzimaju predstave situacija ispoljavanja društvenosti, subjektivnosti: slučaj kluba Industrija — tehno potkultura u Srbiji, splav Lukas - turbofolk, ulična akcija Saše Markovića Mikroba Žudnja za životom, Vilhelm Rajh, nedeljna spontana okupljanja - narodna veselja na Kalemegdanu.
Deo radova se odnosi na saradnju sa umetničkim kolektivima Ledart i Labin Art Express (LAE). U pitanju su bile akcije, intervencije u javnom prostoru izvođene koncem devedesetih, dekade čijim su se učinkom neposredno bavile. Sumirajući značenja, uzroke i učinke, te slike simbolički, ali na veoma precizan način govore o vremenu.
Grupa fotografija u užem dokumentarnom smislu, notira određene prelomne situacije ovog perioda. Tu je: Deveti mart 1991. godine u Beogradu, zatim granični kamen između Albanije i SFRJ na Prokletijama (maj 1991) u momentu kada je postajalo izvesno da država prestaje da postoji, mečkar u Knez Mihajlovoj ulici u Beogradu 1993. godine i sve do studentskih protesta iz decembra 1996. godine, bombardovana zgradu CK SKJ na Ušću 1999. i ulični izlog venčanica u centru Beograda, 2000. godine.
Grupa fotografija koja na prvi pogled značajno odstupa od ostalih ukazuje na ono što prethodi, ono što je izgubljeno. Arkadijska svakodnevica beskrajnog sada. Mesto odakle smo uskočili u Devedesete.
februar 2017